गोबर गॅस (Gobar Gas) कसा बनवायचा ? गोबर गॅस (Gobar Gas) बद्दल माहिती (गोबर गॅस प्लांटची किंमत, आणि अनुदान).

गोबर गॅस (Gobar Gas) बनवण्याच्या पद्धतीशी संबंधित माहिती

गोबर गॅस (Gobar Gas): ग्रामीण अर्थव्यवस्थेत प्राण्यांना विशेष स्थान आहे. या प्राण्यांकडून आपल्याला मोठ्या प्रमाणात शेण मिळते. ज्याचा वापर खत म्हणून करता येतो. लाकूड व शेणाशिवाय दुसरे कोणतेही साधन नसल्याने इंधन व खतांच्या कमतरतेमुळे शेतकऱ्यांना अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागत आहे.

अशा परिस्थितीत शेतकऱ्याने शेणखत म्हणून वापरल्यास जमिनीची सुपीकता कमी होऊ लागते, पिकाला संतुलित पोषक द्रव्ये मिळत नाहीत, तसेच रासायनिक खतांचा जास्त प्रमाणात वापर केल्यास पर्यावरण प्रदूषित होऊ लागते, आणि वापराचा खर्च देखील अधिक असेल.

अशा परिस्थितीत, शेणाच्या दुप्पट वापर करून, आपण या समस्यांवर उपाय शोधू शकता. आजच्या वैज्ञानिक युगात शेणाचा वापर करून बायोगॅस प्लांट, खत, इंधन आणि प्रकाश मिळवता येतो. शेण फक्त जाळण्यासाठी वापरलं तर फक्त राख मिळेल आणि खतापासून वंचित राहाल.

शेणात ऊर्जेचे प्रमाण खूप जास्त असते, तुम्ही शेण गॅस प्लांटमधून शेण आंबवू शकता, यामुळे तुम्हाला प्रचंड ऊर्जा मिळेल. तुम्ही ही ऊर्जा प्रकाश, इंधन आणि कमी हॉर्सपॉवरची डिझेल इंजिने चालवण्यासाठी वापरू शकता. यासोबतच गॅस प्लांटमधील शेण खत म्हणून वापरता येते.

त्यामुळे शेतकऱ्यांना इंधन आणि खत दोन्हीची बचत करता येणार आहे. येथे तुम्हाला संपूर्ण माहिती दिली जात आहे जसे की गोबर गॅस बनवण्याची पद्धत आणि गोबर गॅसची माहिती [गोबर गॅस प्लांटची किंमत, अनुदान आणि चित्र].

गोबर गॅस बद्दल माहिती (Gobar Gas Information)

हे बायोगॅस जीवाश्म इंधन किंवा मृत बायोमटेरियलपासून बनवले जाते. बायोगॅस प्लांटला अधिक पसंती आहे. कारण त्यामध्ये असलेल्या कार्बनचे अल्प प्रमाण वातावरणाला हानी पोहोचवत नाही. गोबर गॅस प्लांट अनेक प्रकारे डिझाइन आणि तयार केला जाऊ शकतो. शेण आणि पाण्याच्या द्रावणाने ते ढवळले जाते.

प्लांटमध्ये शेण टाकण्यासाठी 1 फूट रुंद व 4 फूट उंच आरसीपी पाइप बसवण्यात आला असून शेण काढण्यासाठी रुंद पाइप बसवण्यात आला आहे. दाबामुळे या पाईपमधून गोबर वायू बाहेर पडतो. गॅस आउटलेटऐवजी गॅस गोळा करण्यासाठी प्लास्टिक पाईप्सचा वापर केला जातो. या वनस्पतीमध्ये शेण सुकायला खूप कमी वेळ लागतो, त्यामुळे ते साठवण्यासाठी खड्डा लागत नाही.

गोबर गॅस प्लांट बांधण्यासाठी खर्च (Gobar Gas Plant Build Cost)

कृषी विभागाचे एडीओ डॉ.विजय कुमार यांच्या मते, 3 ते 4 जनावरे असल्यास 2 घनमीटरची सर्वात लहान वनस्पती तयार होऊ शकते. या प्लांटमध्ये दररोज 50 किलो शेणखत लागते. यातून इतका गॅस मिळतो की कुटुंबातील ४ ते ६ जणांचा स्वयंपाक करता येतो. या छोट्या प्लांटच्या उभारणीसाठी सुमारे 19 हजार रुपये खर्च आला आहे.

त्याचप्रमाणे मोठ्या आकाराचा प्लांट केला तर गॅसचे प्रमाणही वाढते. 3 घनमीटर प्लांटची किंमत 23 हजार आहे, ज्यामध्ये दररोज 5 ते 6 जनावरे आणि 75 किलो शेणखत लागते. 4 क्यूब प्लांटमध्ये 7-9 जनावरे आणि 100 किलो शेण दररोज आणि 29 हजार रुपये खर्च येतो. 6 क्यूबिक मीटर आकाराच्या प्लांटमध्ये दररोज 10-12 जनावरे खातात, सुमारे 125 किलो शेण आणि 32 हजार रुपये खर्च येतो.

गोबर गॅस प्लांट तयार करण्यासाठी वापरलेले साहित्य (Gobar Gas Plant Build Materials)

• वीट (brick)
• सिमेंट (Cement)
• रेव (Gravel)
• वाळू (Sand)
• पाईप (Pipe)
• काळा पेंट (Black Paint)
• गॅस पाईप आणि बर्नर (Gas Pipe and Burner)

गोबर गॅस प्लांटचे 5 विभाग (Gobar Gas Plant 5 Sections)

• इनलेट टाकी (Inlet Tank)
• डायजेस्टर वेसल (Digester Vessel)
• घुमट (Dome)
• आउटलेट चेंबर (Outlet Chamber)
• कंपोस्ट खड्डे (Compost Pits)

गोबर गॅसपासून वीज कशी बनवायची (Cow Gobar Gas Make Electricity From )

यासाठी सर्वप्रथम तुम्हाला गॅस प्लांटमध्ये शेण, पाणी आणि गोमूत्र मिसळावे लागेल. हे मिश्रण तयार झाल्यावर फीड स्टॉक डायजेस्टरच्या भांड्यात जातो. या डायजेस्टर पद्धतीने तयार होणारा मिथेन वायू घुमटात जमा होतो. या वायूचा निचरा करण्यासाठी घुमटात पाईप आहे. यानंतर, डायजेस्टरचे द्रावण मॅनहोलमधून चेंबरमध्ये जमा होण्यास सुरवात होते आणि जोरदार प्रवाहामुळे ते कंपोस्ट खड्ड्यांपर्यंत पोहोचते. जे काढता येते आणि शेतात खत म्हणून वापरता येते.

गोबर गॅसचे प्रमुख फायदे (Gobar Gas Major Benefits)

• स्वयंपाक करताना: – जवळजवळ सर्व लोक स्वयंपाकासाठी त्यांच्या घरात एलपीजी गॅस सिलिंडर वापरतात. मात्र सतत वाढणाऱ्या महागाईमुळे गॅसच्या किमती सतत वाढत आहेत. अशा प्रकारे तुम्ही गोबर गॅसचा वापर करून तुमचे पैसे वाचवू शकता. तुम्ही स्वयंपाकासाठी बायोगॅस वापरणार असाल तर त्यासाठी तुम्हाला बर्नर विकत घ्यावा लागेल.
• घरातील विजेमध्ये:- आपण आपल्या घरात सामान्य विजेप्रमाणेच बायोगॅस वापरू शकतो. याशिवाय आवरणाच्या दिव्यांमध्येही हा वायू वापरता येतो.
• वाहन उपयुक्त:- ट्रक आणि कार यांसारख्या डिझेलवर चालणाऱ्या वाहनांमध्येही आपण बायोगॅसचा वापर करू शकतो. याशिवाय रिक्षा चालवण्यासाठी गोबरगॅसही उपयुक्त ठरू शकतो.

गोबर गॅस प्लांट सबसिडी (Gobar Gas Plant Subsidy)

गोबर गॅस प्लांटच्या उभारणीसाठी देशाचे सरकारही अनुदान देत असून, योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी लाभार्थ्यांची निवड ग्रामपंचायतींद्वारे केली जाईल. गॅस प्लांट योजनेत फक्त अशा लोकांनाच समाविष्ट केले जाईल, जे एकूण खर्चाच्या 40% स्वतःहून उचलण्यास सक्षम असतील. उर्वरित 60 टक्के रक्कम योजनेद्वारे दिली जाईल.

देशाच्या केंद्रीय संरक्षणमंत्र्यांनी दत्तक घेतलेल्या बेंटी गावात ऊर्जा निर्मितीसाठी गोबर गॅस प्लांट उभारण्याची योजना सुरू करण्यात आली आहे. आतापर्यंत शेतकरी शेण उघड्यावर ठेवायचे, त्यानंतर शेण सुकून विखुरले.

या कोरड्या शेणात अनेक प्रकारचे किडे पडायचे, त्यामुळे शेतात अनेक प्रकारचे रोग पसरू लागले आणि पिकाचे व शेताचे नुकसान झाले. हा प्लांट उभारण्यासाठी २२ हजार रुपये खर्च आला आहे. यामध्ये राज्य शासनाकडून सर्वसामान्य जातीतील लोकांना 9 हजार रुपये तर अनुसूचित जातीच्या लाभार्थ्यांना 11 हजार रुपयांचे अनुदान देण्यात येणार आहे.